Chung cư mini liên tục cháy: Bất cập nhà ở biến tướng, trách nhiệm ở đâu?

Liên tục xảy ra cháy tại chung cư mini

Chung cư mini là loại hình nhà ở xuất hiện trong một vài năm trở lại đây ở các thành phố như Hà Nội, TPHCM. Bên trong mỗi tòa nhà được phân chia hàng chục căn hộ diện tích 15-30m2, được thiết kế 1-2 phòng ngủ để cho thuê hoặc bán từng căn hộ.

Các công trình chung cư mini thường có diện tích nhỏ, mỗi tòa có quy mô từ 5 đến 10 tầng. Bất cập là nhiều chủ đầu tư khi xây dựng đều đưa ra lý do ban đầu là nhà ở sau đó tự chuyển đổi mục đích sử dụng cho thuê hoặc bán căn hộ. Thực tế, hầu hết chủ đầu tư đều cố gắng tận dụng tối đa quỹ đất nên ít làm lối thoát hiểm, cơ sở vật chất phòng cháy chữa cháy (PCCC) chỉ mang tính hình thức nên tiềm ẩn nguy cơ cháy, nổ cao.

Đáng chú ý, tại Hà Nội, hầu hết chung cư mini hay nhà ở mở rộng nhiều phòng ở quận như Đống Đa, Thanh Xuân, Cầu Giấy, Long Biên… hay huyện Thanh Trì đều được các hộ gia đình, chủ đầu tư xây dựng ở trong các ngõ, hẻm nhỏ. Thậm chí, có những hẻm chiều ngang chỉ đủ cho 1-2 chiếc xe máy đi qua.

Những bất cập trên khiến cho các chung cư mini đối mặt với nguy cơ hỏa hoạn và thực tế, hàng loạt vụ cháy chung cư mini đã xảy ra trong những năm qua. Điển hình như vụ hỏa hoạn tại chung cư mini Khương Hạ, phường Khương Đình (quận Thanh Xuân) khiến nhiều người thương vong vào tối 12/9.

Theo ghi nhận, chung cư mini Khương Hạ có 10 tầng với hơn trăm người sinh sống. Trong đó có 1 tầng hầm để xe, 8 tầng căn hộ và 1 tầng tum. Mỗi tầng có 5 căn hộ với diện tích từ 35m2 đến 56m2/căn, chủ yếu là sinh viên và hộ gia đình sinh sống.

Thời điểm lửa bùng phát, do tòa nhà nằm trong ngõ sâu nên công tác cứu hỏa gặp nhiều khó khăn. Xe chữa cháy chỉ có thể đỗ cách chung cư mini Khương Hạ 300- 400m. Lực lượng chức năng phải dẫn vòi rồng vào để dập lửa.

Trước đó không lâu, cũng tại phường Khương Đình, vào đêm ngày 6/3 năm nay, hơn 170 người đang sinh sống tại chung cư mini số 315 Vũ Tông Phan đã phải tháo chạy trong hoảng loạn khi xảy ra cháy.

Hay vào tối 12/5, trên địa bàn quận Đống Đa (thành phố Hà Nội) cũng đã xảy ra vụ cháy chung cư mini tại ngách 20, ngõ 426 đường Láng. Nguyên nhân ban đầu của vụ cháy là do chập điện bình nóng lạnh.

Tương tự, vào cuối tháng 10/2022, tại quận Cầu Giấy cũng đã xảy ra vụ cháy chung cư mini ở ngõ 132 Cầu Giấy, khiến lực lượng chức năng phải điều động 4 xe chữa cháy cùng hơn 20 cán bộ, chiến sĩ tới hiện trường dập lửa, giải cứu 11 người. Được biết, chung cư mini xảy ra cháy có 6 tầng và một tum, diện tích mỗi tầng khoảng 50m2.

Chuyên gia: Chung cư mini là biến tướng từ nhà ở riêng lẻ

Trao đổi với phóng viên Dân trí, luật sư Nguyễn Phú Thắng - Đoàn Luật sư TP Hà Nội - cho biết, thực tế trong Luật Nhà ở và các Thông tư hướng dẫn của Bộ Xây dựng không định nghĩa thế nào là chung cư mini. Tất các vấn đề liên quan xây dựng, khai thác, vận hành, mua bán, tặng cho của chung cư mini đang nằm ngoài pháp luật.

Ông Thắng cũng cho rằng, nhiều chủ sở hữu đã xây dựng các công trình chung cư mini mà không quan tâm tới hạ tầng giao thông, an ninh trật tự, an toàn cháy nổ. Bằng mọi cách, họ xây dựng vượt tầng, vượt phép, tăng mật độ xây dựng để tối ưu lợi nhuận.

"Đa số chung cư mini ở Hà Nội vi phạm về chiều cao, số tầng, mật độ xây dựng so với giấy phép, thậm chí có công trình không có giấy phép. Đặc biệt, các công trình nhà ở này còn không đảm bảo yêu cầu về hệ thống PCCC theo quy định của Luật Phòng chống cháy nổ và Nghị định của Chính phủ liên quan", ông Thắng nhấn mạnh.

Dù tồn tại nhiều bất cập, nhưng tại sao chung cư mini vẫn tồn tại? Lý giải điều này, ông Thắng cho rằng, người mua và người thuê đều có thể biết là công trình này không đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, do giá rẻ, phù hợp để lưu trú ngắn hạn hoặc dài hạn nên họ vẫn xuống tiền mua. 

Về công tác quản lý, luật sư Thắng cũng thẳng thắn cho rằng, chính quyền địa phương chắc chắn sẽ biết về vi phạm liên quan tới chung cư mini. Tuy nhiên, nhiều khả năng là tới khi phát hiện vi phạm thì công trình đã hiện hữu và được "phạt cho tồn tại". Thực trạng này, theo ông Thắng, là một kiểu buông lỏng quản lý ngay trong quá trình xây dựng.

"Tất cả những người như thuê, mua, cơ quan quản lý Nhà nước như đang "đu dây". Khi xảy ra sự việc thì không có ai đứng ngoài cuộc", ông Thắng nhấn mạnh.

Về giải pháp xử lý bất cập của chung cư mini, ông Thắng cho rằng, sẽ không có ngay lập tức các giải pháp tổng thể, mà phải làm từng bước. Theo ông, trước hết, Hà Nội cần rà soát tất cả công trình là chung cư mini trên địa bàn, nếu đủ điều kiện về an toàn PCCC cơ bản và vệ sinh môi trường thì mới cho hoạt động.

"Về lâu dài, các công trình chung cư mini muốn hoạt động cho thuê phải chuyển đổi sang công trình lưu trú và áp dụng các quy định PCCC về cơ sở lưu trú theo quy định. Chỉ có vậy mới hạn chế được những rủi ro", ông Thắng nêu.

Kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng - chuyên gia quy hoạch thẳng thắn chỉ ra rằng, vụ cháy chung cư mini đã cho thấy công tác cấp phép, quản lý đô thị yếu kém của cơ quan quản lý. Theo ông, nhiều chung cư mini hiện nay là dạng biến tướng từ nhà ở riêng lẻ. Chung cư mini thường ở những khu đất nhỏ, ngõ ngách nên vi phạm nhiều vấn đề về điều kiện nhà ở, PCCC… 

"Đã có nhiều khuyến cáo về việc không phát triển chung cư mini mà phải đưa chung cư mini vào kiểm soát từ thiết kế đến thẩm định nhưng vẫn có sự buông lỏng trong quản lý", ông Tùng đánh giá.

Còn theo KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam - để khắc phục tình trạng phát triển chung cư mini tràn lan, bất chấp quy định của pháp luật, thời gian tới cần có quy định rõ ràng hơn.

Đặc biệt, theo ông, cần đưa ra khái niệm chuẩn xác về chung cư mini trong những văn bản quy phạm pháp luật, xác định rõ khu vực nào được xây dựng, khu vực nào không được xây dựng, nếu vi phạm thì sẽ bị xử lý nghiêm.